Co się stało z Polską po II wojnie światowej?

Polska była jednym z krajów najbardziej dotkniętych II wojną światową. Po zakończeniu wojny, kształtowanie się nowego ustroju politycznego oraz odbudowa kraju stały się priorytetami dla polskiego społeczeństwa. Okres powojenny to czas ogromnych przemian, które miały wpływ na losy Polski i jej mieszkańców. Przyjrzyjmy się z bliska tym wydarzeniom i ich konsekwencjom.

Losy Polski po II wojnie światowej

Zmiany terytorialne, powrót ziem zachodnich

Po II wojnie światowej Polacy mogli odetchnąć z ulgą, kiedy krajobraz terytorialny kraju diametralnie się przeobraził. Po konferencji poczdamskiej z 1945 roku, która ustaliła granice powojennej Polski, na mapie pojawiły się nowe miasta i regiony dla Polaków. Obszary te, znajdujące się wcześniej w Niemczech, były historycznie polskie, jak Gdańsk czy Wrocław. Przyłączenie tych ziem, które przed wojną znajdowały się poza polskimi granicami, pokrzepiło serca Polaków. Stało się to impulsem do odbudowy kraju po zniszczeniach wojennych, lecz już w obrębie szerszych niż przed wojną obszarów.  

Te zmiany terytorialne bez wątpienia miały bardzo duże znaczenie dla narodu polskiego, pozwalając nowemu państwu rozwinąć skrzydła na powierzchni większej niż przed laty, mimo  utraty ziem wschodnich na rzecz Związku Radzieckiego.

Stalinizacja Polski

Po zakończeniu działań wojennych Polska stanęła przed nowymi wyzwaniami. Obok zmian terytorialnych, kraj zaczęto poddawać procesowi radykalnych przeobrażeń oraz silniejszemu wpływowi politycznemu ze strony Związku  Sowieckiego. Władzę w Polsce, wspieraną przez komunistów zza wschodniej granicy, przejęli zwolennicy stalinizmu. Był to początek ery znanej później jako “okres stalinowski”, charakteryzujący się nasilającym się socjalistycznym sterowaniem gospodarką oraz rosnącymi represjami  wobec wszelkich przejawów opozycji i niezależności. Ten trudny okres w najnowszej historii kraju oznaczał ograniczenie wolności obywatelskich oraz znaczne problemy ekonomiczne i społeczne.

Komuniści przejmują władzę

W latach powojennych władza w kraju znalazła się w rękach ścisłego kręgu działaczy komunistycznych. Partia Robotnicza, następnie przekształcona w PZPR, po wycofaniu się hitlerowców, rozpoczęła sukcesywnie wprowadzanie swoich idei w życie. Członkowie ugrupowania, w niewielkiej i zamkniętej grupie, podejmowali wszystkie decyzje dotyczące nie tylko politycznej, ale również ekonomicznej przyszłości kraju. Zrezygnowali z wielopartyjnego systemu rządów, a w jego miejsce wprowadzili monopartyjność władzy. Przyjęty został centralny model zarządzania gospodarką, oparty na planowaniu wszystkich procesów i decyzji z góry. Takie zamknięcie w sobie elit politycznych oraz arbitralne kierowanie życiem społeczeństwa nie mogło przynieść niczego dobrego.

Terror polityczny STB i UB

W okresie stalinizmu władza komunistyczna nie cofała się przed niczym, by zachować monopol na władzę. Przeciwnicy reżimu byli surowo traktowani przez instytucje odpowiedzialne za bezpieczeństwo wewnętrzne, podległe bezpośrednio władzom partyjnym. Wielu osobom zarzucano “działalność antypaństwową” i byli bezprawnie aresztowani przez funkcjonariuszy Urzędu Bezpieczeństwa Publicznego oraz Służby Bezpieczeństwa. 

Ludziom tym odmawiano podstawowych praw obywatelskich, poddawano represjom, zastraszaniu i kontrolowano każdy gest. Niechętni nowemu ustrojowi obywatele byli obserwowani przez tajną policję, zwalczani na wszelkie możliwe sposoby przez aparat policyjno-bezpiecznikowy. Te trudne do pogodzenia z zasadami państwa prawa praktyki świadczą najlepiej o bezkompromisowości systemu władzy komunistycznej w Polsce.

Gospodarka planowa

W okresie stalinowskim gospodarka Polski uległa istotnym przeobrażeniom, zmierzając w kierunku modelu typowo socjalistycznego. Władze komunistyczne dążyły do przekształcenia Polski w przemysłowy kraj socjalistyczny. Realizując ten cel, rządzący zrezygnowali z mechanizmów rynkowych oraz swobody przedsiębiorczości. 

Gospodarka poddana została ścisłej kontroli państwa i centralnemu planowaniu. Władze wyznaczały wysokość produkcji, ceny i inne istotne parametry funkcjonowania wszystkich sektorów gospodarki. Zniesiono swobodę handlu i przepływ towarów, wprowadzając surowe normy dotyczące produkcji i dystrybucji dóbr. Taki mechanizm kierowania gospodarką “z góry”, bez uwzględniania oczekiwań konsumentów, wpłynął negatywnie na jakość życia ludności oraz wydajność pracy.

Odwilż w Polsce i popaździernikowa stabilizacja

Okres stalinizacji w Polsce trwał do śmierci Józefa Stalina w 1953 roku. Następnie nastąpiła pewna liberalizacja polityczna i gospodarcza, znana jako odwilż. Podczas odwilży zrezygnowano z niektórych represji i ograniczeń, a społeczeństwo zaczęło odczuwać większą swobodę.

W październiku 1956 roku miały miejsce wydarzenia znane jako poznański Czerwiec. Protesty robotników w Poznaniu przeciwko podwyżkom cen przerodziły się w antyrządowe wystąpienia. Było to istotne wydarzenie, które przyczyniło się do ustąpienia Władysława Gomułki z zajmowanego stanowiska. Następnie rozpoczęła się tzw. popaździernikowa stabilizacja, czyli okres liberalizacji politycznej w Polsce.

W wyniku tych zmian, ruchy opozycyjne i społeczne zyskały większą swobodę działania. Powstały m.in. studenckie organizacje, które domagały się większych swobód akademickich i demokratycznych. Odwilż i popaździernikowa stabilizacja otworzyły drogę do dalszych przemian w Polsce, które miały miejsce w kolejnych latach.